รู้หรือไม่? สาเหตุที่คอนกรีตเป็นวัสดุที่ปล่อยคาร์บอนสูง ต้นเหตุมาจากอะไร?

ใครหลายคนอาจจะเคยได้ยินมาว่าคอนกรีตเป็นตัวการอันดับต้นๆ ที่ปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์สูงมาก และยังเป็นวัสดุก่อสร้างพื้นฐานที่ต้องใช้ในทุกๆ การสร้างอาคารอีกด้วย แต่ที่มาของการปล่อยคาร์บอนสูงๆ นั้นมาจากอะไรกันนะ?

Wazzadu Low Carbon Material Library จะมาเล่าให้ฟังครับ มาไขข้อสงสัยนี้กันเถอะ!

เกริ่นกันสักเล็กน้อยก่อนว่า แต่เดิมนั้นคอนกรีตเป็นวัสดุสำคัญในงานสถาปัตยกรรมและวิศวกรรมครับ เนื่องจากมีความแข็งแรง ทนทาน และต้นทุนต่ำ อย่างไรก็ตาม ในเมื่อวัสดุคอนกรีตเป็นแหล่งปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ราว 8% ของการปล่อยทั้งหมดในโลก ตามรายงานของ IEA หรือ The International Energy Agency ในปี 2023 ซึ่งมากกว่าผลรวมของการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์จากอุตสาหกรรมการบินและการเดินเรือที่รวมกัน ทีนี้มาดูกันว่ากระบวนการของการผลิตคอนกรีตนั้นปล่อยคาร์บอนในช่วงไหนบ้าง

ที่มาของการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์จากคอนกรีต

1) กระบวนการผลิตปูนซีเมนต์

ส่วนผสมหลักของคอนกรีตคือปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนด์ ที่คิดเป็นราวๆ 10–15% ของปริมาณคอนกรีตทั้งหมด และเป็นแหล่งปล่อยคาร์บอนมากที่สุด เนื่องจากกระบวนการผลิตต้องเผาหินปูนที่อุณหภูมิสูงประมาณ 1,450°C เพื่อให้ได้แคลเซียมออกไซด์ ซึ่งจะปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์ออกจากปฏิกิริยาเคมีโดยตรง ซึ่งการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์จากจุดนี้คิดเป็นประมาณ 60-65% ของคาร์บอนทั้งหมดจากการผลิตปูนซีเมนต์ ส่วนที่เหลืออีก 35-40% มาจากการใช้พลังงานความร้อนที่ได้จากการเผาไหม้เชื้อเพลิงฟอสซิล เช่น ถ่านหินหรือก๊าซธรรมชาติ

2) การขนส่งและการผสมคอนกรีต

หลังจากผลิตมาแล้วจะเป็นกระบวนการขนส่งวัตถุดิบ แน่นอนว่าการปล่อยคาร์บอนในจุดนี้จะนับถึงวัตถุดิบต่างๆ ในการผลิตเป็นคอนกรีต ซึ่งก็คือ หิน ทราย และปูนซีเมนต์ ตลอดจนการขนส่งคอนกรีตผสมเสร็จไปยังไซต์งาน ไม่ว่าจะใช้การขนส่งแบบไหน ใช้น้ำมันดีเซลเป็นหลักของการขนส่งทางรถ ทุกๆ การขนส่งนั้นส่งผลให้เกิดการปล่อย คาร์บอนไดออกไซด์ทางอ้อมเพิ่มเติม ทำให้ทุกการขนส่งของทุกวัตถุดิบนั้นเมื่อรวมกันแล้วกลายเป็นปริมาณการปล่อยคาร์บอนที่สูงทีเดียว

3) การใช้งานและการรื้อถอน

สุดท้ายแล้วในช่วงอายุการใช้งานของอาคาร คอนกรีตที่ถูกรื้อถอนยังคงสร้างฝุ่นละอองและใช้พลังงานการรื้อถอนและบดทิ้งเพื่อกำจัดที่สูงอยู่ดี

โดยสรุปแล้วสาเหตุที่คอนกรีตปล่อยคาร์บอนสูง มาจากกระบวนการผลิตปูนซีเมนต์ที่ต้องใช้พลังงานสูงและเกิดการเผาปูนซีเมนต์ปอร์ตแลนด์ที่ปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์โดยตรงออกมาในปริมาณมาก นอกจากนี้ การผลิตปูนซีเมนต์ยังเป็นกระบวนการที่ต้องใช้พลังงานจำนวนมหาศาลในการแปรรูปวัตถุดิบธรรมชาติให้เป็นส่วนผสมของคอนกรีต 

จากผลกระทบของการปล่อยคาร์บอนไดออกไซด์จากคอนกรีตมีผลโดยตรงต่อการเพิ่มขึ้นของอุณหภูมิโลกและความเข้มข้นของก๊าซเรือนกระจกในชั้นบรรยากาศที่ยังคงเป็นปัญหาอยู่นั้น นอกจากนี้กระบวนการผลิตซีเมนต์ยังทำให้เกิดการใช้ทรัพยากรธรรมชาติจำนวนมหาศาล ทั้งหินปูน ทราย และพลังงาน ส่งผลให้เกิดการเสื่อมโทรมของระบบนิเวศ การพัฒนาคอนกรีตคาร์บอนต่ำ (Low Carbon Concrete) ที่หลายๆ บริษัทผู้ผลิตวัสดุคอนกรีตหันมาตั้งเป็นหนึ่งในเป้าหมายสำคัญของการพัฒนาอุตสาหกรรมวัสดุก่อสร้างในศตวรรษที่ 21

อีกทั้งการรับรู้ถึงความท้าทายนี้ส่งผลให้อุตาหกรรมภาคส่วนปูนซีเมนต์และคอนกรีตโลก ภายใต้การนำของ Global Cement and Concrete Association (GCCA) ได้ให้คำมั่นที่จะผลิต "คอนกรีตสุทธิเป็นศูนย์" (Net Zero Concrete) ภายในปี 2050 ตามนโยบาย Net Zero Emission และการประกาศนี้มีความสำคัญเชิงกลยุทธ์ เนื่องจากถือเป็นอุตสาหกรรมหนักรายแรกที่ตั้งเป้าหมายการลดคาร์บอนที่เข้มงวด

เมื่อกลับมามองที่ประเทศไทยเอง เราต่างก็เห็นผู้ประกอบการหลายรายที่พัฒนาคอนกรีตคาร์บอนต่ำเพิ่มมากขึ้น และคาดว่าในอนาคตวงการก่อสร้างของเราจะเริ่มไปสู่เส้นทาง Green Construction ที่วัสดุคาร์บอนต่ำมีตัวเลือกให้ใช้มากขึ้นและอาคารที่สร้างขึ้นใหม่จะไม่เกิดผลกระทบกับสิ่งแวดล้อมมากเท่าแต่ก่อน

ขอบคุณข้อมูลจาก :

https://www.iea.org

https://web.facebook.com/Ratchaburi23

https://www.bangkokbiznews.com