การถมดินและขุดดิน ที่ปลอดภัยและถูกต้องตามกฎหมายจะต้องทำอย่างไร?

การขุดดินและถมดินเพื่อปรับระดับหน้าดินให้พร้อมสำหรับการใช้งาน ไม่ว่าจะทำเพื่อปรับให้พร้อมสำหรับฐานรากของอาคาร เพื่อรองรับโครงสร้างต่าง ๆ การยกระดับพื้นดินให้สูงจากระดับน้ำท่วม หรือ การจัดภูมิทัศน์ให้สวยงามก็ตาม สิ่งที่ควรระมัดระวังเลยก็คือวัตถุประสงค์ที่เราจะปรับหน้าดิน เพราะจะส่งผลต่อบริบทสภาพแวดล้อมทั้งความลึกของการขุดดิน ความสูงของการถมดิน และอาจจะมีปัญหาต่างๆ ที่จะกระทบต่อพื้นที่ข้างเคียงตามมาในภายหลัง วันนี้ Wazzadu Encyclopedia x CPS จะชวนทุกท่านไปรู้จักกับกฎหมายการขุดดินและถามดินกันครับ

กฎหมายว่าด้วยการขุดดิน

ความหมายของการขุดดินตามพระราชบัญญัติการขุดดินและการถามดิน พ.ศ. 2543 

ขุดดิน หมายความว่า การกระทำที่ทำแก่พื้นดินเพื่อนำดินขึ้นจากพื้นดิน หรือทำให้พื้นดินเป็นบ่อดิน

บ่อดิน หมายความว่า แอ่ง บ่อ สระ หรือช่องว่างใต้พื้นดิน ที่เกิดจากการขุดดินหรือสรุปแบบง่ายๆ คือการกระทำที่ทำให้ระดับพื้นดินนั้นต่ำลง

เงื่อนไขการขุดดินที่ต้องแจ้งเจ้าหน้าที่ก่อนทำการขุดดิน

• มีความลึกจากระดับพื้นดินเกิน 3 เมตร
• ปากบ่อดินเกิน 10,000 ตารางเมตร 
• ยกเว้นการขุดบ่อบาดาลที่ไม่เกิน 4 ตารางเมตร แต่จะลึกเท่าไรก็ได้ ไม่ต้องขออนุญาต

ทั้งนี้การขุดดินลึกไม่เกิน 3 เมตร ถ้าขุดดินใกล้แนวเขตของผู้อื่นต้องจัดการการป้องกันการพังทลายของดินเป็นระยะ 2 เท่า เช่น ต้องการขุดดินลึก 2เมตร ต้องจัดการการป้องกันการทลยาของดินที่ 4 เมตร

หากเข้าข่ายตามข้างต้นต้องทำหนังสือแจ้งเจ้าพนักงานท้องถิ่นที่กำหนด โดยในหนังสือให้มีรายละเอียดดังนี้

(1) แผนผังบริเวณที่ประสงค์จะทำการขุดดิน

(2) แผนผังแสดงเขตที่ดินและที่ดินบริเวณข้างเคียง

(3) รายการที่กำหนดไว้ในกฎกระทรวงที่ออกตามมาตรา ๖

(4) วิธีการขุดดินและการขนดิน

(5) ระยะเวลาทำการขุดดิน

(6) ชื่อผู้ควบคุมงานซึ่งจะต้องเป็นผู้มีคุณสมบัติตามที่กำหนดในกฎกระทรวง

(7) ที่ตั้งสำนักงานของผู้แจ้ง

(8) ภาระผูกพันต่าง ๆ ที่บุคคลอื่นมีส่วนได้เสียเกี่ยวกับที่ดินที่จะทำการขุดดิน

(9) เอกสารและรายละเอียดอื่น ๆ ที่คณะกรรมการกำหนดโดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เช่น มาตรการป้องกันดินพังทลาย การระบายน้ำ การป้องกันมลพิษ และการฟื้นฟูสภาพดิน

ข้อ 35 ในบริเวณที่มีการเจาะหรือขุดรู หลุม บ่อ คู ให้นายจ้างจัดให้มีปลอกเหล็ก แผ่นเหล็ก ค้ำยัน หรืออุปกรณ์อื่นเพื่อป้องกันอันตรายที่เกิดจากดินพังทลาย และต้องจัดให้มีวิศวกรตรวจสอบความมั่นคงเพื่อให้เกิดความปลอดภัย

ข้อ 36 ในกรณีที่ใช้ปั้นจั่นหรือเครื่องจักรหนักปฏิบัติงาน หรือมีกองวัสดุหรืออุปกรณ์หนักอยู่บริเวณใกล้ปากรูเจาะ รูขุด หลุม บ่อ คู นายจ้างต้องจัดให้มีการป้องกันดินพังทลายโดยติดตั้งเสาเข็มพืด (sheet pile) หรือโดยวิธีอื่น

ข้อ 38 ห้ามนายจ้างให้ลูกจ้างลงไปทำงานในรูเจาะ รูขุด หลุม บ่อ คู ที่มีขนาดกว้างน้อยกว่า 75 เซนติเมตร และมีความลึกตั้งแต่ 2 เมตร ขึ้นไป

ข้อ 98 ในกรณีที่ลูกจ้างทำงานในบริเวณที่อาจมีการพังทลาย หรือการกระเด็นหรือตกหล่น ของหิน ดิน ทราย หรือวัสดุต่าง ๆ นายจ้างต้องจัดทำไหล่หิน ดิน ทราย หรือวัสดุนั้นให้ลาดเอียงเป็นมุมหรือวิธีการอื่นที่ที่ป้องกันการพังทลาย

ข้อ 99 ในกรณีที่ให้ลูกจ้างทำงานในท่อ ช่อง โพรง อุโมงค์ หรือบ่อที่อาจมีการพังทลาย นายจ้างต้องจัดทำผนังกั้น ค้ำยัน หรือใช้วิธีการอื่นใดที่สามารถป้องกันอันตรายนั้นได้

และต้องแจ้งก่อนทำการขุดดินล่วงหน้าอย่างน้อย 15 วัน หากเจ้าพนักงานท้องถิ่นจะพิจารณาแล้วว่าการขุดดินนั้นไม่ก่อให้เกิดอันตรายหรือเสียหายแก่ทรัพย์สินของผู้อื่น ก็จะได้รับอนุญาต การที่ขออนุญาตนั้นหากยังเกิดความเสียหายอยู่ บุคคลที่ทำการขุดดินนั้นยังต้องรับผิด

กำหนดให้การขุดดินที่มีความลึกจากระดับพื้นดินเกิน 3 เมตร หรือพื้นที่ปากบ่อดินเกิน 10,000 ตารางเมตร หรือมีความลึก หรือพื้นที่ตามที่เจ้าพนักงานท้องถิ่นกำหนด ต้องแจ้งต่อเจ้าพนักงานท้องถิ่น โดยต้องมีแบบแปลน รายการประกอบแบบแปลน และรายการคำนวณของผู้ได้รับใบอนุญาตให้ประกอบวิชาชีพวิศวกรรมควบคุม สาขาวิศวกรรมโยธา ไม่ต่ำกว่าระดับสามัญวิศวกร

กรณีการขุดดินที่มีความลึกเกิน 20 เมตร ต้องมีการป้องกันการพังทลายของดินหรือ สิ่งปลูกสร้าง โดยมีการติดตั้งอุปกรณ์สําหรับวัดการเคลื่อนตัวของดิน และต้องมีแบบแปลน รายการประกอบแบบแปลน และรายการคํานวณของผู้ได้รับใบอนุญาตให้ประกอบวิชาชีพวิศวกรรมควบคุม สาขาวิศวกรรมโยธา ไม่ต่ำกว่าระดับวุฒิวิศวกร เป็นผู้ออกแบบคำนวณ

กฎหมายว่าด้วยการถมดิน

มาตรา 26 ผู้ใดประสงค์จะทำการถมดินโดยมีความสูงของเนินดินเกินกว่าระดับที่ดินต่างเจ้าของที่อยู่ข้างเคียง และมีพื้นที่ของเนินดินไม่เกิน 2,000 ตารางเมตร หรือมีพื้นที่ตามที่เจ้าพนักงานท้องถิ่นประกาศกำหนด ต้องจัดให้มีการระบายน้ำเพียงพอที่จะไม่ก่อให้เกิดความเดือดร้อนแก่เจ้าของที่ดินที่อยู่ข้างเคียงหรือบุคคลอื่น

• การถมที่ดิน ที่มีพื้นที่เกิน 2,000 ตารางเมตร ต้องแจ้งให้เจ้าหน้าที่ท้องถิ่นทราบก่อน
• เมื่อต้องการถมที่ดินสูงกว่าเนินดินของพื้นที่ข้างเคียง โดยพื้นที่ถมที่ดินไม่เกิน 2,000 ตารางเมตร ต้องวางแบบแปลน ให้มีการระบายน้ำอย่างเป็นระบบ เพื่อไม่ให้พื้นที่ข้างเคียงเกิดความเดือดร้อน 
• หากการถมที่ดินไม่เป็นไปตามที่กฎหมายกำหนด ผู้ถมที่ดินจะต้องเป็นผู้รับผิดชอบการกระทำของลูกจ้าง หรือตัวแทน
• กำหนดตามวรรคหนึ่ง นอกจากจะต้องจัดให้มีการระบายน้ำตามวรรคหนึ่ง ต้องแจ้งการถมดินนั้นต่อเจ้าพนักงานท้องถิ่นตามแบบที่เจ้าพนักงานท้องถิ่นกำหนด

ถ้าผู้แจ้งได้ดำเนินการตามที่ระบุไว้ในวรรคสามโดยถูกต้องแล้ว ให้เจ้าพนักงานท้องถิ่นออกใบรับแจ้งตามแบบที่เข้าพนักงานท้องถิ่นกำหนด เพื่อเป็นหลักฐานการแจ้งให้แก่ผู้นั้นภายในเจ็ดวันนับแต่วันที่ได้รับแจ้ง และให้ผู้แจ้งเริ่มต้นทำการถมดินตามที่ได้แจ้งไว้ได้ตั้งแต่วันที่ได้รับใบรับแจ้ง ให้นำบทบัญญัติมาตรา 17 วรรคสาม วรรคสี่และวรรคห้า มาตรา 18 มาตรา 15 และมาตรา 22 มาใช้บังคับ

มาตรา 27 ผู้ถมดินตามมาตรา 26 ต้องทำการถมดินให้ถูกต้องตามกฎกระทรวงที่ออกตามมาตรา 6

มาตรา 28 ผู้ถมดินตามมาตรา 26 ต้องควบถูกข้างหรือด้วยตัวแทนให้ปฏิบัติตามมาตรา 25 และต้องรับผิดในการกระทำของลูกจ้างหรือตัวแทนซึ่งได้กระทำในทางการที่จ้างหรือตามที่ได้รับมอบหมาย

มาตรา 29 ในการขออนุญาตขุดดินหรือถมดิน ผู้ขออนุญาตต้องแสดงให้เห็นวิธีการป้องกันมิให้ดิน น้ำ หรือสิ่งอื่นใด ไหล ทรุด หรือพัง ไปยังที่ดินหรือทางน้ำสาธารณะ หรือที่ดินหรือทรัพย์สินของผู้อื่นได้รับความเสียหาย

แนวทางการป้องกันดินสไลด์หรือพังทลายของหน้าดิน เพื่อป้องกันความเสียหายที่จะเกิด

สามารถทำได้หลายวิธี แต่วิธีที่เป็นที่นิยมและแข็งแรงทนทาน ใช้งานได้หลายปี คือการใช้กำแพงกันดินสำเร็จรูปหรือบล็อกกำแพงกันดิน ซึ่งก็มีหลายประเภทด้วยกัน ดังนี้

1.กำแพงกันดินรูปตัว L (Retaining Wall L)

มีให้เลือกใช้งานหลายรูปแบบด้วยกัน เช่น

• กำแพงกันดินแบบมาตรฐาน ใช้กั้นเป็นกำแพงกันดินโดยใช้ส่วนของคอนกรีตรูปตัว L หรือใช้เป็นกำแพงหรือเป็นรั้วแบบทึบไปในตัว
• กำแพงกันดินสำหรับต่อรั้วแบบทาบเหล็กเชื่อมโครงสร้าง ถูกออกแบบมาให้สามารถรองรับการต่อเติมรั้วบนกำแพงกันดินได้ โดยที่ช่างไม่ต้องเสียเวลาในการสกัดคอนกรีตหน้างานเพื่อทำการฝังเหล็กเพิ่มเชื่อมกับโครงสร้างของกำแพงกันดิน
• กำแพงกันดินแบบต่อรั้วแบบเชื่อมเพลทเหล็กปลายหัวเสา เหมาะสำหรับงานที่ต้องการต่อเติมรั้วบนกำแพงกันดิน เช่นเดียวกันกับแบบที่ 2 ต่างกันที่วิธีการต่อเชื่อมซึ่งใช้วิธีการเชื่อมเพลทเหล็กแทน แนะนำให้ใช้คู่กับเสาและคานคอนกรีตสำเร็จรูป ที่มีดีเทลที่ถูกออกแบบมาให้สามารถเชื่อมต่อกับกำแพงกันดินได้อย่างสะดวก สะดวกรวดเร็ว ลดผลกระทบที่เกิดขึ้นจากหน้างาน
   

2.บล็อกกำแพงกันดิน

• มีให้เลือกใช้งานหลายรูปแบบด้วยกัน เช่น
• บล็อกกำแพงกันดินคอนกรีตผิวหน้าโค้ง
• บล็อกกำแพงกันดินคอนกรีตผิวหน้าเรียบ
• บล็อกกำแพงกันดินคอนกรีตผิวหน้าลอนคลื่น
• บล็อกกำแพงกันดิน Geo-block

ทั้งกำแพงกันดินสำเร็จรูปและบล็อกกำแพงกันดินนั้นมีคุณสมบัติคล้ายกัน คือ ช่วยป้องกันไม่ให้หน้าดินสไลด์ มีวิธีการติดตั้งที่ไม่ซับซ้อน ทำงานง่าย สะดวกรวดเร็ว ไม่ต้องรอคอนกรีตเซตตัว จึงช่วยลดต้นทุนการก่อสร้าง สามารถนำไปประยุกต์ใช้ตามความต้องการ

อ้างอิง : กฎกระทรวงกําหนดมาตรการป้องกันการพังทลายของดินหรือสิ่งปลูกสร้างในการขุดดินหรือถมดินพ.ศ. 2548